De mogelijkheid van hybride aardappelen houdt tegenwoordig veel mensen in de aardappelsector bezig en misschien ook wel daarbuiten. Bij een hybride wordt het beste uit twee systemen gecombineerd, om tot een maximale prestatie te komen. Net als een hybride auto die maximale pk’s haalt door zowel de elektrische als dieselmotor te benutten, geven twee specifiek ontwikkelde ouderlijnen bij kruisen een sterk en hoog presterend ras. Hybridisatie kan bij succes een enorme impuls geven aan de aardappelveredeling. Daarnaast wordt het mogelijk om de pootaardappel grotendeels te vervangen door zaden; oftewel het wordt mogelijk om aardappelen uit zaad in plaats van uit pootgoed te telen. Maar wat is hybridisatie precies? En gaat het de sector echt voorgoed veranderen?
Aardappelveredeling tot nu
‘De markt werkt nog met rassen die wel 100 jaar oud zijn. De potentie ervan is niet zoals bij andere gewassen structureel per jaar te verbeteren, hoewel de laatste 15 jaar steeds grotere stappen worden gemaakt,’ vertelt Robert Graveland, R&D manager bij HZPC. ‘Veredeling gaat over het controle hebben over de eigenschappen en over de snelheid van genetische herschikking. Klassiek veredelen kun je vergelijken met twee kristallen glazen die je kapot gooit en waarvan je alle stukjes weer opnieuw samenstelt. Het wordt nooit perfect. Bij elke kruising begin je bovendien opnieuw.’
Het uitgangsmateriaal is er nu in twee soorten. Het leeuwendeel van de rassen wordt geteeld vanuit pootgoed, waarbij iedere knol een kloon is van de ander en dus genetisch identiek is. Een klein deel is beschikbaar als zaad, een zogenaamd True Potato Seed (TPS) ras. Dat is een genetisch mengsel van zaden die er op plant- en knolniveau redelijk uniform uit kunnen zien. Nieuw is de benadering om werkelijke hybriden te maken, waarbij de betere elementen van beide systemen gecombineerd worden.
“Het is een hele nieuwe benadering, die nieuwe kansen biedt”
Hybride veredeling
Robert Graveland: ‘Hybridisatie houdt in dat je inteeltlijnen maakt die als ouders gebruikt worden bij kruisingen. Zaden uit die kruising zijn dan direct je ras. In de bestaande veredeling is ieder individueel zaadje verschillend en de klonaal vermeerderde knollen uit één oorspronkelijk zaadje zijn het ras. Bij een hybride zijn de zaden identiek en dus direct het uitgangsmateriaal voor een ras. De nadruk ligt op het maken van de juiste oudercombinaties en zaadkwaliteit en niet meer op het maken van veel individuele klonen en nateelt van knollen. Het maken van ouderlijnen bij aardappelen is een probleem, alsook de zelfbestuiving die nodig is voor de productie van ouderlijnen. Nu dit wel technisch mogelijk lijkt te geworden, bestaat er veel interesse van binnen en van buiten onze aardappelsector voor hybride aardappelen uit zaad. In plaats van de knol als basis, kunnen we dan vanuit zaad gaan werken. Het is een hele nieuwe benadering, die nieuwe kansen biedt. Bovendien is het voor veel gewassen een bestaande manier van veredeling. Iedere tomaat, maiskolf of suikerbiet zit zo in elkaar. Er komt geen genetische manipulatie aan te pas.’
Het vervoeren van een zakje zaad is aanmerkelijk goedkoper dan een container pootaardappelen
Hybride aardappelen de toekomst?
Met behulp van de ouderlijnen kunnen in kortere tijd nieuwe en sterke rassen ontwikkeld worden en bewezen rassen worden verbeterd. Daarnaast kunnen de hybride rassen als zaad verhandeld worden in plaats van als pootgoed. Het vervoeren van een zakje zaad is aanmerkelijk goedkoper dan een container pootaardappelen. Bovendien is de kans op ziekten in zaad veel kleiner dan in pootgoed. De bacterie Erwinia, nu één van de grootste problemen bij doortelen van pootgoed, wordt bij zaad niet overgedragen en de planten die eruit voortkomen maken per definitie een gezonde start.
‘Alle elementen voor succes zijn aanwezig’, aldus Robert Graveland. ‘Technisch gezien is het mogelijk, maar er zijn nog veel uitdagingen waar we een antwoord op moeten vinden. Zo is het nog de vraag of we wel de nodige massa en dus opbrengst, kunnen bereiken. En als dat lukt, is de volgende vraag of het een succes wordt in de markt. Daarvoor moeten de hybride rassen duidelijk meerwaarde hebben ten opzichte van huidige rassen. Een ander punt is of de bestaande teeltsystemen wel toereikend zijn. Men is nu immers ingesteld op het telen van knollen, niet op zaad. Ik denk dat het zeker nog 10 jaar duurt om eerst alles technisch te bewijzen.
Zaad versus knollen
‘Ik geloof dat zaad en knollen altijd complementair aan elkaar zullen blijven’, benadrukt Robert Graveland. ‘Zaad heeft zijn voordelen, maar knollen ook. De groeikracht van knollen is groter, zeker in het begin van het seizoen. Belangrijk in bijvoorbeeld een kouder klimaat of in een omgeving waar irrigatie een probleem is.’ Wordt het zaaien van aardappelen in de toekomst gemeengoed, dan betekent dat een ware revolutie in de aardappelteelt!
HZPC & hybride aardappelen
Plantenveredeling is een eeuwenoud ambacht en tegelijkertijd zeer actueel als het gaat over de beschikbaarheid van voldoende veilig en beter voedsel voor de groeiende wereldbevolking. Met hybride veredeling kunnen sneller nieuwe kwalitatief goede aardappelrassen gekweekt worden die met minder bestrijdingsmiddelen toe kunnen. Het telen van hybride aardappelen uit zaad, kan een belangrijke bijdrage leveren aan het oplossen van het wereldvoedselprobleem. HZPC, altijd op zoek naar nieuwe ontwikkelingen in de sector, ziet veel elementen in hybridisatie die de kans op succes in zich hebben. Methoden om veredeling te versnellen en effectiever te maken hebben altijd de interesse van HZPC.